KILIÇBAYIR SAVAŞI
(ÇANAKKALE CEPHESİ)

Tarih: 7 Ağustos 1915
Bölge: Gelibolu Yarımadası
Sonuç: Osmanlı zafer elde etti
Taraflar: Osmanlı İmparatorluğu ile Avustralya
Anzak Kumandanı: General F.G. Hughes
Anzak Güçleri: 1250
Anzak Kayıpları: 650

<The charge of the 3rd Light Horse Brigade at the Nek, 7 Ağustos 1915
(1924, George Lambert)>

Kılıçbayır Muharebesi, Sarı Bayır Harekâtı’nın bir parçası olarak 7 Ağustos 1915 tarihinde Anzak birliklerince Osmanlı mevzilerine yönelen taarruzdur. Muharebenin sonucunda Anzak birlikleri ağır kayıplar vererek geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Müttefik yazınında Nek (Boyun) Savaşı olarak geçen muharebe, Çanakkale Savaşı’nın en dramatik olaylarından biri olarak kabul edilir. Hazırlık ateşine komuta eden topçu komutanıyla taarruza komuta eden komutanın saatleri arasındaki 7 dk.lık fark, taarruza katılan birliklerin ağır kayıplara uğramasına yol açmıştır.

Harekât Öncesi

Conk Bayırı’nı işgal etmiş olan Yeni Zelanda birliklerinin Düztepe’ye kuzeyden girişecekleri taarruzu desteklemesi öngörülen Sarı Bayır Harekâtı, Kocaçimen Tepesi – Besim Tepe – Conk Bayırı ve Düztepe hattının işgal edilmesini hedeflemektedir. Planı hazırlamış olan Anzak Kolordusu komutanı General Birdwood, harekâta katılacak birliklerin iki kol halinde ilerlemesini öngörmüştü. Kollardan biri Kocaçimen Tepesi ve Besim Tepe’yi işgal ederken diğer kol da Conk Bayırı’nı alacaktır. Düztepe’nin işgali ile ise Conk Bayırı’na taarruz eden birlikler görevlendirilmiştir. Conk Bayırı’nın gün doğmadan -03:30 dolaylarında- işgal edilmiş olacağı düşünülmektedir.

General Birdwood, Sarı Bayır Harekâtı’yla hedeflenen tepelerin ele geçirilmesini sağlamlaştırmak amacıyla, Düztepe’nin işgalinin hemen ardından girişilecek bir başka taarruz daha öngörmüştür. Bu taarruz, Yükseksırt – Cesaret Tepe hattı üzerinden Kılıçbayır’ın işgal edilmesini hedeflemektedir. Esasen Kılıçbayır’daki Osmanlı mevzileri, Arıburnu Cephesi’ndeki en güçlü tahkim edilmiş mevzilerden biridir. Öte yandan arazi yapısı, savunmacılar açısından avantajlar sağlamaktadır. Kılıçbayır’a yapılacak bir taarruzun tek bir yaklaşma yönü vardır, Cesaret Tepe üzerinden. İki tepe arasında, 20 metre genişlikte, iki yanı uçurum olan bir sırt bulunmaktadır. Taarruz, zorunlu olarak bu sırttan yapılacaktır.

Taarruz Planı

Taarruz, atları Mısır’da bırakılmış olan iki süvari alayının 600 yaya askerleri tarafından, General F.G. Hughes komutasında gerçekleştirilecektir. Taarruz cephesinin dar olması nedeniyle taarruz, 150’şer kişiden oluşan dört dalga halinde yapılacaktır. Her dalga, bir öncekinden 2 dakika sonra taarruza kalkacaktır. İlk dalga Cesaret Tepe’yi işgal edecek, ikinci dalga Kılıçbayır’daki Osmanlı siperlerini alacak, üçüncü dalga ise tepeyi işgal edecektir. Kazma ve kürekli dördüncü dalga ise ihtiyat olarak ilerleyecektir. İlk üç dalgadaki askerlere, Osmanlı siperlerine ulaştıklarında siperlere dikmeleri için kırmızı ve sarı flamalar verilmiştir.

Bu cephe taarruzlarını desteklemek için Bomba Sırtı üzerinden de bir taarruz planlanmıştır.

Taarruz

Taarruz planına göre açıkta demirli gemilerden yapılacak hazırlık topçu ateşi 7 Ağustos 1915 sabahı 04:00’da başlayacak, 04:30’da sonlanacaktır, taarruzda görevli birlikler de taarruza kalkacaklardır. Ancak hazırlık ateşini yöneten komutanın saati, taarruzu yöneten komutanın saatinden 7 dakika geridir. Dolayısıyla bombardıman taarruz birlikleri yönünden 7 dakika erken başlamıştır. Bu sorun değildir ama bombardıman, 7 dakika erken bitecektir. Sonuç olarak taarruz kuvvetleri, bombardımanın sonlanmasından 7 dakika sonra taarruza kalkmışlardır. Oysa bombardımanın başladığından gerideki siperlere çekilen Osmanlı savunmacılar, bombardıman biter bitmez ön hat siperlerine yeniden yerleşmişler ve taarruzu yoğun bir ateş altına almışlardır.

İlk taarruz dalgası Osmanlı siperlerine ulaşamadan kırılmıştır. İlk iki dalgayı oluşturan alayın komutanı ve dokuz subayı ölenler arasındadır. İki dakika sonra ileri atılan ikinci dalga eratından ise birkaç asker Osmanlı siperlerine ulaşıp kırmızı bir flama dikmeyi başarmıştı. İlk iki dalganın kırılması üzerine ikinci alayın komutanı binbaşı, taarruzun durdurulmasını önermiş olmakla birlikte alayların bağlı olduğu tugay komutanlığı bu öneriyi red etmiştir. Gerekçe ise Osmanlı siperlerinde bir kırmızı flamanın dalgalanmakta olması, bu nedenle taarruzun takviye edilmesi gereğidir. Taarruza kalkan üçüncü dalga da aynı sonuçla karşılaşmıştır. Dördüncü dalgayı oluşturan erat ise siperlerden çıkar çıkmaz çömelerek hareketsiz kaldılar.

Bomba Sırtı üzerinden yapılan taarruz da Osmanlı siperlerinden kuvvetli bir ateşle karşılanıştır.

Tüm bu taarruzlarda muharebeye katılan 1.000 Avustralyalı erat ve subayından 650’si ölmüş ya da yaralanmıştır. Osmanlı tarafının kaybı ise yoktur.

Esasen Kılıçbayır taarruzu, Conk Bayırı’nı işgal etmiş olan Yeni Zelanda birliklerinin Düztepe’ye kuzeyden girişecekleri taarruzu desteklemek amaçlıdır, Kılıçbayır Düztepe’nin güneyine düşmektedir. Oysa ki Kılıçbayır taarruzu başladığında Yeni Zelanda birlikleri henüz Conk Bayırı’na dahi ulaşmış değillerdi.

Sinema

Kılıçbayır Muharebesi, başrolünde Mel Gibson'un yeraldığı yönetmen Peter Weir'in Gelibolu (film) adlı 1981 yapımı filminin son sahnelerinde konu edilmektedir. Flimde olaylar, Avustralyalı askerlerin Suvla Koyu'nda çıkartma yapmakta olan İngiliz askeri uğruna öldükleri imajı verilmektedir. Oysa taarruz, yukarıda da belirtildiği gibi böyle değildir.